29 сәуір күні ҚР Парламенті Мәжілісінде өткен «Жаңа өнеркәсіптік саясат – өңдеу өнеркәсібін дамытудың сапалы жаңа моделі» атты Үкімет сағатында өнеркәсіп және құрылыс министрі Қанат Шарлапаев баяндама жасады.

Елімізде бәсекеге қабілетті, өнімділігі жоғары және экспортқа бағдарланған өңдеу өнеркәсібін құруға бағытталған индустрияландыру саясаты кезең-кезеңімен іске асырылуда. Өңдеу өнеркәсіпті дамытуды заңнамалық қамтамасыз ету мақсатында 2021 жылы «Өнеркәсіптік саясат туралы» Заң қабылданды, ол өнеркәсіптік саясатты іске асырудың құқықтық негізін, саланың басымдықтары мен іске асыру құралдарын айқындады. Заңның негізгі мақсаты – Қазақстанның өнеркәсіптік әлеуетін нығайту, оның бәсекеге қабілеттілігін арттыру және импортқа тәуелділікті төмендету болып табылады.

Өткен жылы қол жеткізілген нәтижелер мен анықталған мәселелерді талдау негізінде Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023-2029 жылдар кезеңіне арналған өзектендірілген Тұжырымдамасы қабылданды. Аталған стратегиялық құжат индустрияландыруды тереңдетуге, инвестициялық ахуалды жақсартуға және негізгі салаларға ішкі және сыртқы инвестицияларды тарту үшін жағдайлар жасауға бағытталған шаралар кешенін көздейді.

Қанат Шарлапаевтың айтуынша, жалпы өңдеу сала өнімдерінің өндірісі оң динамиканы көрсетеді. 2023 жылы өндіріс көлемі 21,6 трлн теңгені құрады. Өңдеу өнеркәсібі өндірісінің өсуі келесі секторларда өндірістің өсуі есебінен қамтамасыз етілді: ағаш өңдеу секторында 38%-ға; машина жасауда 25,4%-ға; жеңіл өнеркәсіпте 12,2%-ға және құрылыс индустриясында 6,1%-ға. Негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі өткен жылға қарағанда 11,2%-ға артып, 1,7 трлн теңгені құрады.

Өңдеу өнеркәсібіндегі инвестициялардың өсуіне өзге көлік құралдарын өндірудегі инвестициялардың 7 есеге (теміржол машина жасау: локомотивтер, вагондар, жартылай вагондар, платформа); киім өндіруде 5,6 есеге; жиһаз өндіруде 4 есеге; автомобильдер, тіркемелер және жартылай тіркемелер өндірісінде 3,5 есеге ұлғаюының арқасында қол жеткізілді. Өткен жылдың 12 айы көрсеткіші бойынша өңдеу өнеркәсібі тауарларының экспорты $25,3 млрд құрады.

Тұтастай алғанда, өнеркәсіптік саясаттың негізгі мақсаты ішкі өңдеуді ұлғайта отырып, дамудың шикізаттық моделінен бас тарту болып табылады. Бұл мақсатқа инвестицияларды тарту, жобаларды іске асыру және жүйелі шараларды іске асыру есебінен жоспарлы түрде қол жеткізіледі.

2019 жылы ЖІӨ–дегі тау-кен өндіру өнеркәсібінің үлесі 14,5%, ал өңдеу өнеркәсібінің үлесі 11,4% құраса, онда 2023 жылдың қорытындысы бойынша тау-кен өндіру өнеркәсібі 12,9%, ал өңдеу 12,1% құрады.

«Металлургия өнеркәсібінде ағымдағы жылдың бірінші тоқсандағы қорытындысы бойынша өндірістің өсуі 4,3% құрайды. Жыл соңына дейін болат кәсіпорындарының ұлғаюы өнім көлемі 4 млн тоннаға дейін (3,923 - дан 4 млн тоннаға дейін), тегіс илемдеу 2,6 млн тоннаға дейін (2,456 - дан 2,550 млн тоннаға дейін) және «Qarmet» 3 млн тоннаға дейін шойын өндіру (2,865 до 2,950 млн тоннаға дейін) есебінен өсімді қамтамасыз ету жоспарлануда», — деді министр.

Мыс бойынша өсу көлемі (419-дан 452 мың тоннаға дейін) «Қазмырыш» ЖШС (114,2%, 42-ден 48 мың тоннаға дейін), «Қазақмыс корпорациясы» (114% 214-тен 244 мың тоннаға дейін) және «KAZMinerals тобы» (100%, 121 мың тонна) есебінен қамтамасыз етіледі.

Мырыш (101%, 280-ден 285 мың тоннаға дейін) және қорғасын (101%, 95-тен 97 мың тоннаға дейін) бойынша «Қазмырыш» ЖШС, «КЭЗ» АҚ-ның 1% алюминий (261-ден 265 мың тоннаға дейін) есебінен қамтамасыз етіледі.

Орта мерзімді перспективада 2029 жылға дейін Абай облысындағы жаңа мыс балқыту зауытының жобасын іске асыру есебінен мыс өндіру көлемін 450 мыңнан 1 млн тоннаға дейін екі есе ұлғайту жоспарлануда.

Жобаны іске асыру экспортталатын мыс концентратының барлық көлемін қайта өңдеуге мүмкіндік береді.

«Qarmet» ЖШС-нің кеңеюі, сондай-ақ қуаттылығы 1,2 млн тонна болатын арнайы мақсаттағы («Казахсталь») болат өндіру бойынша жаңа жобаларды іске асыру есебінен болат өндірісі 10 млн тоннаға дейін артады. Сондай-ақ ERC компаниясы BAOWU Steel компаниясымен бірігіп Рудный қаласында темір кені шикізатын тереңдетіп өңдеуді іске қосуды жоспарлап отыр. Ыстық брикеттелген темір өндірісі болат өндірісі үшін 100% шикізат базасын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Инвестициялар мен өндіріс көлемін 40%-ға ұлғайтуды көздейтін сирек және сирек жер металдары саласын дамытудың 2024-2028 жылдарға арналған Кешенді жоспары бекітілді.

«Мемлекеттің сыртқы экономикалық байланысы шешуші рөл атқарады. Министрлік Еуропалық Одақпен, АҚШ-пен және Ұлыбританиямен ынтымақтастықты нығайтты. Нақты нәтижелер ретінде литий кен орындарын (HMS Bergbau неміс компаниясымен) бірлесіп игеру, қайталама шикізатты (Мaritime Нouse Ltd британдық компаниясымен) және сирек кездесетін, сыни металдарды (американдық Cove Capital LLC компаниясымен) қайта өңдеу туралы жасалған келісімдерді атап өткім келеді. Саланы дамыту тұжырымдамасында біз минералды базаны ұлғайтуға, заманауи технологияларды тартуға, қолданыстағы өндірісті кеңейтуге мақсат қоямыз. Ең бастысы - жаһандық құн тізбегінің орта буынындағы Қазақстанның рөлін нығайту», — деді Қанат Шарлапаев.

Машина жасау саласында ағымдағы жылдың 3 айында өндірістің өсуі 24,9%-ды құрайды. 2025 жылға қарай тұрмыстық техника өндірісін, сондай-ақ темір жол машина жасау тауарларын ұлғайту жоспарланған. Орта мерзімді перспективада салада Екібастұзда темір жол кластерін одан әрі дамыту міндеті тұр, онда жұмыс істеп тұрған өндірістерде темір жол көлігі мен магистральдық темір жолдарға арналған, ұсақ бұйымдардан жүк жартылай вагондарына дейінгі өнімдердің барлық дерлік желісі игерілген. Кластер шеңберінде жобаларды іске асыру теміржол машина жасаудағы оқшаулау деңгейін арттыруға, оның ішінде жолаушылар вагондары өндірісіндегі оқшаулау деңгейін 50%-ға дейін жеткізуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар тұрмыстық техника өндірісін қытайлық HTC Corporation компаниясы және оңтүстік Кореяның Samsung Electronics компаниясы сияқты жаңа инвесторларды тарту арқылы Саран қаласындағы «Silk Road Electronics» ЖШС жұмыс істеп тұрған кәсіпорын базасын ұлғайту жұмыстары жүргізілуде.

«Автомобиль жасауда автокөлік құралдарын құрастырудың неғұрлым күрделі деңгейіне кезең-кезеңімен көшу жөнінде шаралар қабылдануда. Автокөлік өндірушілерінің алдында шағын торапты құрастыру (CKD) үлесін 2027 жылға қарай жалпы өндіріс көлемінен 50%-ға дейін ұлғайту бойынша міндеттемелер тұр. Ағымдағы жылдың өзінде біз шамамен 20%-ға, келесі жылы 30%-ға, 2026 жылы 40%-ға қол жеткізу қажетпіз. Сонымен қатар Қостанай және Алматы қалаларындағы шағын өнеркәсіптік аймақтардың алаңдарында автокомпоненттік базаны дамыту бойынша жобалар пысықталуда. Орындықтар өндірісі бар, Қытай автомобильдерін шығаратын көп брендті зауыт салу жобасы жүзеге асырылуда. Бұдан басқа, көлік құралдары үшін пластикалық бөлшектер мен мультимедиялық жүйелер өндіретін кәсіпорындарды пайдалануға беру жоспарлануда», — деді өнеркәсіп және құрылыс министрі.

2026 жылғы 1 қаңтардан бастап дәнекерлеу және бояу жөніндегі операциялар Қазақстан аумағында өндірілетін әрбір автомобиль брендінде игерілетін болады. 2027 жылға қарай шағын торапты құрастыру әдісімен шамамен 200 мың бірлік автомобиль шығару жоспарлануда. Сонымен қатар өндірілген автомобильдер желісі «СарыарқаАвтоПром» ЖШС Jetour (2024 ж.) маркасымен толықтырылып, чехиялық «Skoda» компаниясымен келіссөздер жүргізілуде. «Astana Motors» компаниялар тобы 2025 жылға дейін іске қосылуы жоспарланған өндірістік желіні ұйымдастыру үшін «Changan», «Chery», «Haval» секілді қытайлық танымал брендтерді тартты.

Химия өнеркәсібінде ағымдағы жылдың қаңтар-наурыз айлары аралығында өндірістің 11,4%-ға өсуі қамтамасыз етілді. Жыл соңына дейін полипропилен өндірісін 440 мың тоннаға дейін («KPI» ЖШС 180 мың тоннадан 400 мың тоннаға дейін), құрамында азот бар тыңайтқыштар 90 мың тоннаға ( «КазАзот» АҚ: аммоний сульфатының жаңа өндірісі - 30 мың тонна және аммиак селитрасы 300 мың тоннадан 360 мың тоннаға дейін.), сондай-ақ 400 мың тоннаға күкірт қышқылын ұлғайту жоспарлануда.

Жақын арада ірі жобалар есебінен минералды тыңайтқыштар өндіру деңгейін 3,4 млн тоннаға («Казфосфат» ЖШС 2028 жылға дейін 1 млн тонна бірінші кезең, «ҚазАзот» АҚ 1 млн тонна), 6,2 млн тоннаға күкірт қышқылы («Kazminerals» ЖШС 1 200 мың тонн, «Еврохим-Каратау» ЖШС 800 мың тонн, «НАК «Казатомпром» АҚ 800 мың тонн және басқа 4 жоба), сондай-ақ 800 мың тоннаға кальциленген сода бойынша жаңа өндірістерді іске қосу («Qazaq Soda» ЖШС 500 мың тонн, «Арал Сода» ЖШС 300 мың тонн) арттыруды жоспарланып отыр. Аталған жобаларды іске асыру есебінен көрсетілген негізгі өнімдер бойынша ішкі сұранысты толық қамтамасыз ету күтілуде.

2023 жылы мата өндірісі бойынша тоқыма саласын дамыту, сондай-ақ мектеп формасын өндірушілерді қолдау мақсатында жеңіл өнеркәсіпті дамытудың 2022-2025 жылдарға арналған Жол картасына тоқыма кәсіпорындарын құру кезінде инвестициялық шығындарды өтеу бөлігінде өзгерістер енгізілді. Жеңіл өнеркәсіп жобаларына қаржыландыру 3%-дан аспайтын сыйақы мөлшерлемесі бойынша беріледі. 2024 жылы жеңіл өнеркәсіпте НКИ-ге қол жеткізу 720 тұрақты жұмыс орнын құра отырып, шамамен 23,4 млрд теңге сомаға 12 инвестициялық жобаны іске асыру есебінен жоспарланып отыр. Жалпы 2026 жылға қарай жеңіл өнеркәсіп өндірісінің көлемін 250 млрд теңгеге дейін (2023 жылы 211,3 млрд теңге), экспортты $200 млн-ға дейін ұлғайту жоспарланған.

Өңдеу өнеркәсіп кәсіпорындарына қаржылық қолдау көрсету және ынталандыру, ел экономикасына сыртқы және ішкі инвестицияларды тартуға жәрдемдесу мақсатында Өнеркәсіпті дамыту қоры құрылды. Қор соңғы қарыз алушы үшін 9%-дан аспайтын мөлшерлеме бойынша өңдеу өнеркәсіп жобаларын ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыру операторы болып табылады. Жалпы өнеркәсіптік-инновациялық қызмет субъектілерін мемлекеттік ынталандырудың (қаржылық және қаржылық емес) негізгі шаралары «Өнеркәсіптік саясат туралы» ҚР Заңында айқындалған. Операторлармен 2023 жылы жалпы сомасы 661,5 млрд теңгеге өңдеу өнеркәсіптің 544 өнеркәсіптік-инновациялық жобаларына өнеркәсіпті мемлекеттік ынталандыру шаралары көрсетілді:

- лизингтік қаржыландыру бойынша жалпы сомасы 187 млрд теңгеге 27 жоба қолдау тапты («Өнеркәсіпті дамыту қоры» АҚ), жеңіл автомобильдер өндірісі бойынша «Astana Motors Manuf. Kaz.» ЖШС, фарфор плиткаларын өндіру бойынша «Ақтөбе Зерде-Керамика» және автомобиль шиналарын өндіру бойынша «KamaTyresKZ»;

- экспорт алдындағы қаржыландыру бойынша («Қазақстанның даму банкі» АҚ) 123,4 млрд теңге сомасына 23 жоба, оның ішінде «Hyundai Trans Kazakhstan» ЖШС жеңіл автомобильдер өндірісі бойынша, «Проммашкомплект» темір жол дөңгелектерін өндіру бойынша және «Орал трансформаторлық зауыты» ЖШС электр қозғалтқыштарын өндіру бойынша ынталандырылды;

- үлестік және мезониндік қаржыландыру бойынша («Qazaqstan Investment Corporation» АҚ) 20,04 млрд теңге сомасына 7 жоба, оның ішінде металл өңдеуге арналған «Қазақстандық ыстық мырыштау зауыты» ЖШС, «Talas Investment Company» құрамында азот бар қосылыстар өндіру бойынша, «Alit Holding» құрғақ құрылыс қоспалары мен ерітінділерін өндіру бойынша қаржыландырылды;

- экспорттық сақтандыру бойынша 324 млрд теңге сомасына 77 жоба («ЭСК «KazakhExport» АҚ), оның ішінде «Qarmet» АҚ металл илемдеу өндірісі бойынша, «Новоджамбульский фосфорный завод» ЖШС тыңайтқыштар өндірісі бойынша және «Talas Investment Company» құрамында азот бар қосылыстар өндіру бойынша;

- отандық өңделген тауарларды сыртқы нарықтарға жылжытуға байланысты 288 жоба бойынша шығындар өтелді, оның ішінде ақпараттық-коммуникациялық қызметтерге 6,3 млрд теңге сомасына («QazTrade» Сауда саясатын дамыту орталығы АҚ), оның ішінде «Қайнар-АКБ» ЖШС батареялар мен батареяларды өндіру бойынша, «Казэнергокабель» АҚ электр сымдары мен кабельдерді өндіру бойынша және «Стекло-Сервис» ЖШС өнеркәсіптік шыны өңдеу бойынша;

- 0,8 млрд теңге сомасына 122 жоба бойынша еңбек өнімділігін арттыруға жұмсалған шығындар өтелді («ҚИЭО «QazIndustry» АҚ).

Отандық өндірушілерді ішкі нарықта қолдау мақсатында мемлекеттік ынталандырудың жүйелі шаралары қолданылады. Металлургия саласы жоғары қайта бөлінетін металл өнімдерін өндірудегі инвестициялық белсенділіктің төмендігімен, шикізат тауарларын қайта өңдеудің жеткіліксіз деңгейімен сипатталады, соның салдарынан жоғары қосылған құнсыз металдар түріндегі шикізат экспорты қалыптасады. Аталған міндетті шешу мақсатында Мемлекет басшысы ағымдағы жылдың 6 сәуірінде қол қойған бизнесті жүргізу мәселелері жөніндегі Заңға сәйкес отандық кәсіпорындарды шикізатпен қамтамасыз ету тетігі бекітілді.

Өңдеу өнеркәсіп кәсіпорындарын отандық шикізатпен қамтамасыз ету тетігі шеңберінде бүгінгі таңда ішкі өңдеушілерді бастапқы алюминиймен және мыс шикізатымен қамтамасыз ету бойынша ірі жеткізушілермен 25 келісім іске асырылуда.

2023 жылы аталған кәсіпорындар 51 мың тонна, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 20%-ға және 2021 жылмен салыстырғанда 70%-ға артық алюминийді қайта өңдеді. 2024 жылға арналған жоспар 72 мың тонна. Келісімдерді іске асыру 2029 жылға қарай алюминийді 163 мың тоннаға дейін, қорғасынды 81 мың тоннаға дейін және мысты 91 мың тоннаға дейін қайта өңдеуді ұлғайтуға мүмкіндік береді. Мәселен, алюминийді қайта өңдеу бойынша 11 жоба іске асырылуда.

Сондай-ақ дайын тауарларға дейін өңдеуді тереңдетуді ынталандыру маңызды. Осыған байланысты дайын өнімді өндірушілер үшін баға белгілеу әдістемесі анағұрлым жеңілдікті болады. Бекітілген тетік шикізатқа қажеттілік бар өңдеу өнеркәсіптің басқа салалары бойынша да міндеттемелерді қолдануға мүмкіндік беретінін атап өту қажет. Мәселен, полипропиленнен жасалған бұйымдар өндірісінде жалпы өнім шығару көлемі 50 мың тоннаға дейін 50-ге жуық өңдеуші жұмыс істейді. Бұл ретте жылына полипропиленнен 500 мың тоннаға дейін дайын бұйымдар импортталады. Бұл мәселеде ішкі нарыққа экспортқа қарағанда қымбатырақ сатылатын шикізатқа баға белгілеу маңызды болып табылады. Бүгінгі күні шикізатпен қамтамасыз ету жөніндегі Ережені қалыптастыру бойынша жұмыстар жүргізілуде, ол биыл іске қосылады.

Ішкі нарықты қолдау шеңберінде реттелетін сатып алулардағы елішілік құндылық мониторингі бойынша жұмыстар жүргізілуде 2023 жылы мониторинг субъектілері 25,9 трлн теңгеге тауарлар, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді, оның ішінде отандық тауар өндірушілерден 12,9 трлн теңгеге сатып алынды (елішілік құндылық үлесі 49,7% құрады). 2023 жыл жалпы сомасы 66 млрд теңгеге 179 ұзақ мерзімді шарттар мен офтейк-келісімшарттар жасалды.Ішкі нарықты қорғаудың тиімді құралдарының бірі ұлттық режимнен алып тастауды белгілеу болып табылады. Мемлекеттік сатып алу шеңберінде отандық тауар өндірушілерден басым тәртіппен сатып алынатын отандық өндірістің 4 110 тауарына алып тастаулар белгіленді.

Отандық өндірушілерді қолдау бойынша тәсілдерді жетілдіру мақсатында ірі кәсіпорындардың (жер қойнауын пайдаланушылар, үйе құраушы кәсіпшілер, ұлттық компаниялар, табиғи монополиял субъектілері) жергілікті қамту бойынша, офтейк-шарттар жасасу (офтейк-және ұзақ мерзімді шарттар) көрсеткіштер сияқты, ШОБ белдеуін құру және әлеуметтік қамсыздандыру отандық өндірушілерді қолдау шараларын қамтитын елішілік құндылықты дамыту Бағдарламаларын қабылдау жөніндегі міндеттемелерін көздейтін заңнамалық түзетулер әзірленді. Аталған түзетулердің орындалуы тұрақсыздық мен әкімшілік айыппұл түрінде енгізілетін жауапкершілік шараларын қамтамасыз етеді.

Қазақстанда өндірілетін тауарлар мен оларды өндірушілер туралы ақпаратқа қол жеткізудің бірыңғай нүктесін қамтамасыз ететін «СТ-KZ» сертификаттары мен Индустриялық сертификаттың орнына қазақстандық тауарлардың Бірыңғай тізілімін құру бойынша жұмыс жүргізілуде.

Жалпы Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау үшін өңдеу өнеркәсібінде:

- отандық өндірушілермен офтейк-келісімшарттардың үлесін 10%-ға дейін ұлғайту;

- реттелетін сатып алулардағы елішілік құндылық үлесінің 60% - ға дейін көрсеткішке қол жеткізу жоспарлануда.

Қазіргі уақытта инвестицияларды тарту арнайы экономикалық және индустриялық аймақтардың жұмыс істеуінің негізгі мақсаты болып табылады, ол өз кезегінде ел экономикасын әртараптандыру және халықтың әл-ауқатын арттыру үшін мемлекеттің басты стратегиялық міндеті болып табылады. Бүгінгі таңда 14 АЭА аумағында, жалпы сомасы 7,5 трлн теңгеден астам, 25,5 мыңнан астам жұмыс орны ашылуымен, 354 жоба іске асырылды. 2,9 трлн теңге тартылды. Өнім өндіру көлемі 8,4 трлн теңгені құрады, оның ішінде 601 млрд теңге экспортталды. Барлық 14 аймақтың қатысушылары бюджетке 437 млрд теңге төленді. 43 ИА жалпы сомасы 554 млрд теңгеден асатын 240 жоба іске асырылып, 14 мың жұмыс орны ашылды. 1,07 трлн теңге тартылды. Өнім өндіру көлемі 2,7 трлн теңгені құрады, оның ішінде 196 млрд теңгеге жуық өнім экспортталды. Барлық 43 аймақтың қатысушылары бюджетке 116 млрд теңге төледі.

Мемлекет басшысының 2022 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауында айтылған тапсырмаларын орындау шеңберінде АЭА қызметін реформалау бойынша жаңа шаралар қабылданды: 

1) АЭА жер учаскелерін мерзімінен бұрын сатып алу мүмкіндігі;

2) Аралас режим (қызметтің басым түрлері шеңберінде емес қызметті жүзеге асыру мүмкіндігі);

3) «Инвестициялар неғұрлым көп болса, жеңілдіктер соғұрлым ұзақ болады» қағидаты бойынша жеңілдіктер берудің сараланған тәсілі.

«Сондай-ақ отандық өнеркәсіптік алаңдардың инвестициялық тартымдылығын арттыру үшін келесі бағыттарда жұмыстар жүргізілуде. АЭА алаңдарында және ағымдағы жылға арналған бюджеттен жетіспейтін инфрақұрылымды салуға 70 млрд теңгеден астам қаражат көзделген. Өңдеу өнеркәсібінің барлық ЭҚТЖЖ енгізу арқылы АЭА қызметінің басым түрлерінің тізбесін кеңейту жөніндегі нормативтік құқықтық актілердің жобалары әзірленді. Сондай-ақ барлық АЭА-ның 2049 жылға дейінгі жұмыс істеу мерзімдерін біріздендіру мәселесі пысықталуда», — деді Қанат Шарлапаев.

Инвестициялық жобаларды сүйемелдеу барысында инфрақұрылым мен энергия көздерінің жетіспеушілігі сияқты бірқатар тосқауылдар бар.

Газ, электр энергиясы көлемдерінің және өндірісті тіршілікпен қамтамасыз етудің басқа да көздерінің жетіспеушілігінің жүйелік проблемаларын айтпағанда, бүгінде инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жүргізу мәселелері туындайды (электр қосалқы станциялары, беріліс желілері, өрімдер, су бұрғыштар, автожолдар және ТЖ тұйықтары). Инфрақұрылымды жүргізудің қолданыстағы тетіктері (БЖК, АЭА және ИА) бизнестің қажеттілігіне ілесе алмайды.

ЖСҚ сараптау, республикалық бюджеттен қаражат бөлу, сатып алу рәсімдерін жүргізу және т. б. кезінде туындайтын қиындықтарға байланысты инфрақұрылым құрылысы 3-4 жылға созылуы мүмкін.

Осыған байланысты келесі қосымша құралдар қабылданады:

1.«Шағын өнеркәсіптік аймақтар» жобасы іске қосылуда.

Жоба шеңберінде бизнес үшін 3%-дан аспайтын мөлшерлеме бойынша жаңа өндірістік үй-жайларды салу және тоқтап тұрған дайын өндірістік үй-жайларды реконструкциялау үшін жеңілдікті кредит берілетін болады. Салынған объектілер өңдеу өнеркәсібіндегі инвестициялық жобаларды іске асыру үшін шағын және орта бизнес субъектілері үшін берілетін болады.

2. Ірі жобалар үшін (50 млрд теңгеден астам) инфрақұрылымды салуға және жүргізуге жұмсалған қаражатты (50%) өтеуге мүмкіндік беру ұсынылады.

3. Даму институттарының желісі бойынша инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды салу/жүргізу мақсаттарына жеңілдікті кредиттер беру ұсынылады (ӨДҚ және ҚДБ). Қарыздың соңғы мөлшерлемесі 6%-дан аспайтын және 10 жыл мерзімге созылады.

Маңызды мәселелердің бірі өнеркәсіптік кәсіпорындардың жұмысшылары үшін тұрғын үй құрылысын салу болып табылады, өйткені олар көбінесе қалалардан тыс жерлерде болады. Мәселен, ERG Отбасы Банкімен және Қарағанды, Ақтөбе, Павлодар облыстарының әкімдіктерімен бірлесіп ERG компания тобының қызметкерлерімен тұрғын үй сатып алуға бірлесіп қаржыландыру бағдарламасын іске асыруда. Ұсынылған қосымша шаралар құрылысты кәсіпорынның өзі жүргізетіндігіне байланысты Қолданыстағы құралдың барлық кемшіліктерін жоюға мүмкіндік береді.

«Біз сондай-ақ ауыл шаруашылығы техникасы мен тыңайтқыштарын сатып алуға субсидиялау арқылы ауыл шаруашылығы үшін өндіріс қаражатын арзандатуға жәрдемдесеміз. АШМ-мен бірлесіп, өндірушілерге ауыл шаруашылығы техникасын өндіруге арналған машина жиынтықтарын алдын ала сатып алу үшін төлемдерді аванстау құралын пысықталады. Бұл құрал ауыл шаруашылығы техникасы мен тыңайтқыштарын өндірушілердің айналым қаражатын тоқтатпауға мүмкіндік береді. Бұл ретте, қазақстандық алқаптарға тыңайтқыштарды нақты қолдануға және субсидияланған агрохимикаттардың шекара маңындағы елдердің нарықтарына шығуына жол бермеуге қатысты мәселелер бар. Аталған шаралар көктемгі егіс жұмыстарына сапалы дайындалуға мүмкіндік береді», — деді министр.

Инвестициялық жобаларға ерекше назар аударылады. Ағымдағы жылы, жалпы сомасы 1,5 трлн болатын 180 жобаның тізбесі қалыптастырылды. 18 мыңға жуық тұрақты жұмыс орнын құрумен. Жүк автомобильдеріне арналған компоненттер шығаратын зауыт, керамикалық плиталар, жылу оқшаулағыш материалдар және кен өңдеу және вольфрам концентраттарын шығару жобасы. 2025 жылдан бастап алдағы бірнеше жылға (2027 жылға дейін) 61,5 мыңнан астам жұмыс орнын құра отырып, инвестициялардың жалпы сомасы 4,86 трлн теңгеге 621 инвестициялық жобаны іске асыру жоспарлануда.

Болат өндірісі маңызды болып табылады және бірқатар қажетті химиялық өнімдер, соның ішінде каустикалық және сода күлі және минералды тыңайтқыштар.

Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, ірі жобалардың тізбесі бекітілді. Өңдеу өнеркәсібінің басым бағыттарында жоғары қайта бөлу кластерлері құрылатын болады. Стратегиялық маңыздылығы, жоғары қайта бөлу өнімдері, импортты алмастыратын тауарлар, сондай-ақ экспортқа бағдарланған критерийлер қолданылды. Министрлік бойынша тізімге 9 жоба енгізілді (жалпы 17 жоба), инвестиция сомасы 6,7 трлн теңгені құрайды.

«Жалпы металлургия 5 жоба, 2 жоба автомобиль өнеркәсібінде және химия өнеркәсібінде 2 жоба бар. Жобалар Non Ferrous China (NFC), KIA және ірі Қытай автомобиль брендтері (Chery, Haval және Changan) SAC Co. (Корея) сияқты ірі шетелдік инвесторлармен бірлесіп жүзеге асырылады. Министрлік инвестициялық жобалардың іске асырылу барысына тұрақты мониторинг жүргізеді. Проблемалық/ашық мәселелер жедел ден қою үшін инвестициялар тарту жөніндегі Кеңестің отырыстарына шығарылатын болады», — деді өнеркәсіп және құрылыс министрі.

Жалпы барлық жоспарланған шараларды іске асыру 2030 жылға қарай өңдеу өнеркәсібінде өсуге қол жеткізуге мүмкіндік береді:

- өндіріс көлемі екі есе (2023 ж. - 21,6 трлн тг);

- өңдеу өнеркәсібінің жалпы қосылған құны 2,8 есе, 31,5 трлн теңгеге дейін (2023 ж. - 14,6 трлн тг);

- еңбек өнімділігі 82,1 мың АҚШ долларына дейін (2023 ж. - $53,2 мың./адам);

- негізгі капиталға инвестициялар жыл сайын 3,5 трлн теңгеге дейін (2023ж. – 1,7 трлн тг).

Өз кезегінде, бұл жаңа өндірістерді дамытуға, жұмыс орындарын құруға, сондай-ақ отандық бизнеске қолайлы орта құруға серпін береді.