Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Асқар Жұмағалиев халық алдында 2019 жылы атқарылған жұмыстар туралы есеп берді.

Цифрлық даму министрлігі болашақ экономикасының цифрландыру және электрондық мемлекеттік қызметтер, коммуникация мен байланыстың жаңа түрлері, үлкен деректер мен жиынтықты технологиялар, ақпараттық қауіпсіздік, инновациялық экожүйе, ғарыш технологиялары мен геодезия секілді бағыттарына жетекшілік етеді.

 

«Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы 

Мемлекеттік бағдарлама 5 негізгі бағыт бойынша жүзеге асырылады:

1. «Экономика салаларын цифрландыру»;

2. «Цифрлық мемлекетке көшу»;

3. «Цифрлық жібек жолын іске асыру»;

4. «Адами капиталды дамыту»;

5. «Инновациялық экожүйені құру»

Бағдарламаның мақсаты — цифрлық технологияларды қолдану есебінен қазақстандықтардың тұрмыс деңгейін арттыру.

Бірінші бағыт — «Цифрлық мемлекет». Ақпараттық жүйелер мен мемлекеттік органдардың деректер базасын интеграциялау және мемлекеттік қызметтерді автоматтандыру бойынша ауқымды жұмыс жүргізілді.

Бүгінгі таңда қызметтерді автоматтандыру үшін қажетті 344 интеграция іске асырылды. Осы жылы тағы 100-ден астам интеграцияны аяқтау жоспарланып отыр.

Қазіргі уақытта ақпараттық жүйелердің интеграциясының арқасында 5 анықтама алынып тасталды. Айта кету керек, жыл сайын 10 млн-нан астам рет тапсырыс берілетін мекенжай анықтамасы алып тасталды. Соның нәтижесінде бұл қағаз құжат айналымын 14 млн құжатқа қысқартуға мүмкіндік берді. Бұдан өзге кезекте тағы 25 анықтама бар, олар мемлекеттік органдар мен басқа да ұйымдарда азаматтардан талап етілмейтін болады.

Жалпы қабылданған шаралардың арқасында сұратылған құжаттардың саны орташа алғанда 6 данадан 4-ке дейін немесе 30%-ға қысқарды және мемлекеттік қызмет көрсету мерзімі 31 күннен 10 күнге дейін 3 есеге қысқарды.

Сонымен қатар үдерістерді цифрландыру және қызметтерді электрондық форматқа көшірудің арқасында ірі кәсіпкерлік субъектілері үшін тіркеу 1 жұмыс күнінен 1 сағатқа дейін қысқартылды.

Сондай-ақ жеке кәсіпкерлік субъектілеріне жатпайтын заңды тұлғаларды тіркеу саласында қызмет көрсету мерзімдері 10-нан 5 жұмыс күніне дейін қысқартылды.

Бұл шаралардың барлығы ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы Н. Назарбаевтың тапсырмасын орындауға және мемлекеттік қызметтерді 82% автоматтандыруға мүмкіндік берді, биыл бұл көрсеткішті 90%-ға дейін жеткізу жоспарланып отыр.

Жалпы, өткен жылы барлық онлайн-арналарды есепке алсақ, электрондық форматта 54 млн-нан астам қызмет көрсетілді.

Сонымен қатар елімізде төтенше жағдай басталғаннан бері азаматтар 17 млн-нан астам электрондық мемлекеттік қызмет алды. Электрондық форматта күн сайын алынатын қызмет 3 есеге артты.

 

Е-қызметтер және мобильді қосымшалар

Министрлік қызметтерді батырманы бірнеше рет қана басу арқылы алуға болатын жаңа мобильді қосымшаны іске қосты, қазіргі уақытта оған 1 млн-нан астам пайдаланушы тіркелген.

Қосымшада цифрлық құжаттарды сақтау мүмкіндігі бар. Сол жерде азаматтың электрондық куәлігі, туу туралы және некені тіркеу туралы куәліктері көрсетіледі. Сондай-ақ «Цифрлық технологиялар туралы» жаңа заң күшіне енгеннен кейін осы құжаттардың мәртебесі қағаз түпнұсқаларына теңестіріледі. Бүгін Сенат отырысы өтіп, онда аталған заң жобасы қаралды.

Сондай-ақ Министрлік төтенше жағдай кезінде елде ЭЦҚ-ны қашықтан алу шараларын қабылдады. Бүгінде ХҚКО-ға бармай-ақ, 650 мыңға жуық азамат ЭЦҚ алды.

Бұл қызмет Egov сайтында осы жылдың 26 наурызынан бастап жеке тұлғалар үшін және заңды тұлғалар үшін 1 сәуірден бастап іске қосылды.

Сонымен қатар азаматтардың осы қызметті Egov mobile мобильді қосымшасы арқылы да алуға мүмкіндігі пайда болды. Egov mobile қосымшасы AppStore және PlayMarket платформаларында қолжетімді екенін атап өткен жөн. Онда қазіргі таңда танымал қызметтер мен сервистердің 60 түрі қолжетімді, сондай-ақ азаматтың «цифрлық құжаттары» ұсынылған. Осы мобильді қосымшамен жұмыс істеу үшін ЭЦҚ болуы шарт және мобильді азаматтар базасында тіркелу қажет.

Жалпы республика бойынша 10,2 млн астам қолданыстағы ЭЦҚ бар.

Айта кету керек, ТЖ кезінде ЭЦҚ-ға өтінімді онлайн растау үшін фронт-кеңселердің 805 қызметкері жұмылдырылып, бейне байланыс арқылы 3,5 млн-нан астам қоңырау қабылданып, бейнеқоңырау арқылы мобильді азаматтар базасында 900 мыңнан астам пайдаланушы тіркелді.

Сондай-ақ техникалық мамандар осы айда egov.kz порталындағы қызметтерге QR кодын қолдана отырып қол қою мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін жұмыс жасап жатыр. Осындай мүмкіндік іске асыратын алғашқы қызметтер қатарында:

1. некені тіркеу;

2. баланың тууын тіркеу;

3. баланы балабақшаға кезекке қою;

4. заңды тұлғаны ашу;

5. салық есептілігін қабылдау (250 форма) бар.

Бұдан өзге, осы қызметтерді компьютерден алған кезде, ЭЦҚ-ға қол қоюдың орнына, QR-кодты сканерлей отырып, eGov Mobile мобильді қосымшасы арқылы қызметті алуға берілген сұрауға қол қойса болады. Сондай-ақ компьютерде ЭЦҚ-ны пайдалану үшін қосымша бағдарламаны орнатудың қажеті болмайды.

Осылайша, eGov.kz порталында осы қызметтерді ала отырып, азамат қол қою кезінде «QR-code арқылы қол қою» функциясын таңдай алады. Осыдан кейін eGovMobile қосымшасын пайдалана отырып, мониторда пайда болған кодты сканерлеу қажет.

 

Жиынтықты электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ)

Жаңа, оңайлатылған ЭЦҚ-ның қолданыстағыдан басты айырмашылығы — оны компьютерде пайдалану үшін ешқандай қосымша бағдарламаны (NCALayer) орнатудың қажеті жоқ. Сондай-ақ ЭЦҚ пайдаланушының компьютерінде емес, қорғалған серверде сақталады және оны азамат бейне сәйкестендіру арқылы ғана ала алады.

Айта кету керек, бұған дейін азаматтарда үнемі ЭЦҚ-ға қатысты көптеген сұрақтар туындайтын. Біріншіден, ХҚКО-да оны алар кезде адамның өзі келуі қиындық туғызатын. Екіншіден, кей адамдар қосымша бағдарламаларды орнату қажеттілігіне байланысты оны пайдалану кезінде қиындықтарға тап болатын.

Бірнеше ай бұрын Министрлік қашықтан ЭЦҚ алу бойынша жұмыс жүргізді, қазіргі уақытта қосымша бағдарламаларды орнатуды талап етпейтін оңайлатылған электрондық цифрлық қолтаңба әзірлені жатыр.

Мұндай электрондық қолтаңба қолданыстағы қолтаңбаға балама болады және оны жоғалтуға болмайтынын және оны басқа ешкім пайдалана алмайтынын атап өткен жөн.

Сондай-ақ бейне сәйкестендіруден өтпей және ЭЦҚ паролісіз басқа тұлғалар осы ЭЦҚ-ны қолдана алмайды. Қазіргі уақытта «ҰАТ» АҚ, Ақпараттық қауіпсіздік комитеті және Мемлекеттік техникалық қызмет деректер қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерін пысықтап жатыр.

ЭЦҚ-ның жаңа түрін компьютерде немесе «флеш-картада» сақтауға болмайды. Қызметтерді алу кезінде жүйе азаматтың электрондық қолтаңбасын серверден автоматты түрде табады.

Қазіргі уақытта жаңа электрондық қолтаңбаның функционалы әзірлеу сатысында тұр. Жеңілдетілген ЭЦҚ-ны биыл іске қосу көзделген.

 

Қызмет көрсетудің проактивті форматы

Проактивті формат мемлекеттің өзі азаматқа белгілі бір жағдайда қажетті қызметті ұсынады деп болжайды. Бұл ретте ешқайда барудың қажеті жоқ, ал қажетті ақпаратты келіп түскен SMS-ке жауап ретінде жіберсе жеткілікті болмақ.

Бүгінгі таңда проактивті форматта 5 мемлекеттік қызмет көрсетіледі. Айта кету керек, баланың туу туралы куәлігін SMS арқылы баланың атын жібере отырып ресімдеуге болады. Сондай-ақ «Алтын алқа» және «Күміс алқамен» марапатталған көп балалы аналар проактивті форматта жәрдемақыны ресімдей алады.

Қазіргі таңда Қазақстанда қызметтердің 80%-дан астамы электрондық түрде ұсынылады. Яғни, қызметтерді проактвті форматқа аударуға болатын автоматтандыру деңгейіне қол жеткізілді.

Министр Ведомствоаралық комиссияның шешімі бойынша проактивті форматта көрсетілетін 30 қызмет іріктелгенін хабарлады. Олардың арасында — жүктілігі мен босануы бойынша төлемдерді тағайындау, мүгедектікті белгілеу, мектепке қабылдау, көшелерді немесе елді мекендерді қайта атау кезінде мекенжай деректерін өзгерту, жерлеуге біржолғы төлемді тағайындау және т. б. бар.

Қазіргі уақытта әйелдер ХҚКО-ға босануға дейін төленетін және декреттік төлемдерді рәсімдеу үшін құжаттармен жүгінуі керек. Бұл қызмет проактивті форматқа көшірілгеннен кейін еңбекке жарамсыздық парағын ресімдегеннен соң, әйелдерге жәрдемақыны ресімдей алатын SMS-хабарлама келеді деп жоспарлануда. Жалғыз шарт — мобильдік азаматтар базасында тіркелу керек.

Айта кету керек, көптеген проактивті қызметтерді осы жылдың соңына дейін іске қосу көзделген. Бұл үшін осы қызметтерді көрсету процесіне қатысушы мемлекеттік органдар өз жүйелері арасында деректер алмасуды қамтамасыз ете отырып, барлық қажетті интеграциялық жұмыстарды аяқтауы тиіс.

 

Интернет-ресурстардың бірыңғай платформасы

Мемлекет пен азаматтардың өзара іс-қимылын жеңілдететін тағы бір жоба — бұл Мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы. Ол мемлекеттік органдар мен әкімдіктердің барлық сайттарын бір терезеге біріктіруге мүмкіндік береді.

2020 жылдың соңына дейін мемлекеттік органдардың 310 сайтын бірыңғай платформаға біріктіру жоспарланған. Жоба мемлекеттік органдардың сайттарын сүйемелдеу мен қолдауға арналған бюджет қаражатының ағымдағы шығыстарын 2 млрд теңгеге дейін қысқартуға және сайттардың 100% қолжетімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Ең бастысы, барлық ақпарат стандартталады және азаматтар үшін ыңғайлы форматта қолжетімді болады.

 

Мемлекеттік органдарды цифрландыру

Денсаулық сақтау. Бүгінде осы салада цифрландыру бойынша бірқатар іс-шаралар жүргізілуде. Ауруханалар қажетті техникамен жабдықталып, медициналық жүйелер енгізілді. Халыққа ыңғайлы болу үшін аймақтық мобильді қосымшалар іске қосылды. Сондай-ақ электрондық денсаулық паспорттары толтырылып жатыр.

Бұл жұмысты, әсіресе, елдегі күрделі эпидемиологиялық жағдай кезінде ДДСҰ, БҰҰ-ның халықаралық сарапшылары ерекше атап өтті.

2019 жылдың қорытындысы бойынша денсаулық сақтауды цифрландырудың экономикалық тиімділігі 22,6 млрд теңгеге бағаланды (дәрілік заттарды сатып алу саласында цифрландыру есебінен 22,1 млрд теңге және электрондық форматқа көшу есебінен 540,1 млн теңге үнемделді).

Эпидемиологиялық жағдайдың күрделенуі кезеңінде тартылған 11 мыңнан астам қазақстандық медицина қызметкерлері тегін ұялы байланыспен және интернетпен қамтамасыз етілген.

Әлеуметтік сала. Электрондық еңбек биржасы іске қосылды, ол жұмысқа орналасу процесін екі есе қысқартуға мүмкіндік берді, ал рәсім айқын бола түсті. Бүгінгі таңда 533 мың адам жұмысқа орналастырылды, оның 383 мыңы тұрақты жұмыс орындарына, 149,7 мыңы уақытша жұмысқа орналастырылды.

Сондай-ақ медициналық және әлеуметтік мекемелер қосылған әлеуметтік қызметтер порталы пайдалануға берілді.

Өткен жылдың қорытындысы бойынша әлеуметтік-еңбек саласындағы қол жеткізілген нәтиже 1,4 млрд теңгені құрады.

Қаржы саласы. Осы салада онлайн бақылау-кассалық машиналар жүйесі іске асырылды, «АСТАНА-1» ақпараттық жүйесі іске қосылды, ақпараттық жүйелерді интеграциялау бойынша ауқымды жұмыс атқарылды.

Бұдан өзге, екінші деңгейдегі банктерге арналған Қаржы министрлігінің сервисі әзірленді, ол салықтарды төлеу процесін жеңілдетуге жол ашты. Бұл сервисті «Kaspi», «Halyk bank», Қазпошта және басқа да банктер жүзеге асырды. Осының арқсаныда азаматтар салықты уақытылы төлей бастады, ал салық бойынша онлайн төлемдер сомасы 2 есеге жуық өсті.

Жалпы, 3 министрліктің цифрлық жобалары шамамен 473 млрд теңге көлемінде тиімділік көрсетті.

 

«Ақылды» қалалар құру

Мемлекеттік қызметтерді цифрландыру тек орталық мемлекеттік органдар деңгейінде ғана емес, өңірлерде де жұмыс атқаруды көздейді. Мұндағы негізгі бағыт — Smart City жобасын іске асыру.

Бірыңғай тәсілдерді қамтамасыз ету үшін 100-ден астам бастаманы қамтитын эталондық стандарт әзірленді. Өткен жылдың соңында Министрлік өңірлердегі ағымдағы жағдайға талдау жасап, «ақылды қалалардың» ішкі рейтингін қалыптастырды. Нұр-Сұлтан, Алматы және Орал қалалары цифрлық жобаларды басқаларға қарағанда белсендірек енгізіп жатыр. Сондай-ақ биыл Ақтау, Көкшетау және Ақтөбе қалалары цифрландыру жұмыстарын күшейтуді жоспарлап отыр.

Биыл әкімдіктер 112 және 109 қызметтерін цифрландыру жұмыстарын жүргізуді жоспарлап отыр. Бүгінгі күні шағымдар мен ұсыныстарды өңдеу тұрғысынан халықпен жұмыс жасаудың сәтті мысалы — «iKomek» жүйесі.

 

Жер қатынастарын цифрландыру

«Smart City» маңызды міндеттерінің бірі — жер қатынастарын цифрландыру.

Министрлік онлайн режимде жер учаскелерін беру үшін бірыңғай ақпараттық жүйені әзірледі, бұл шара жер беру процесін ашық етуге мүмкіндік береді. Осы жылы жергілікті атқарушы аймақтардың геопорталдарын 100% толтыру жоспарланған.

Айта кету керек, республикамыздың аумағында КСРО-дан мұра болып қалған 1942 жылғы координаттар жүйесі орнатылған, оның деректері мен материалдарында «құпия» белгісі бар, бұл оларды экономиканың түрлі салаларында пайдалануды қиындатады.

Бұдан өзге, еліміздің түрлі салалары мен өңірлерінде 1963 жылғы әртүрлі координаттар жүйелері және 1966 жылғы геологиялық координаттар жүйесі қолданылады.

Спутниктік технологиялардың пайда болуымен, заманауи геодезиялық жабдықтардың дамуымен, координаталардың осы жүйесі ескірген және дәлдік, жеделдік және экономикалық тиімділік бойынша қазіргі заман талаптарына сәйкес келмейді.

Осы міндетті шешу үшін «Кеңістіктік деректердің ұлттық инфрақұрылымы» (КДҰИ) жобасын құру көзделген, оның мақсаттары: 

• 1942 жылғы координаттар жүйесінің орнына координаттардың бірыңғай мемлекеттік жүйесін орнату;

• Қазақстан Республикасының аумағын 100% ашық кеңістіктік деректермен қамту;

• орталық және жергілікті мемлекеттік органдардың кеңістіктік деректерімен алмасуды автоматтандыру.

Жалпы алғанда, КДҰИ-ді іске асыру нәтижесі — мемлекеттік органдардың тиімді басқаруына және жедел шешімдер қабылдауына ықпал ететін Бірыңғай геосервистік экожүйе болады.

 

«Smart Data Ukimet» цифрлық мемлекетіне көшу

Тағы бір әлемдік жаһандық тренд — үлкен деректерді басқару. Бүгінде Министрлік «Smart Data Ukimet» жобасын жүзеге асыруда. 5 мемлекеттік органда жаңа зерттеулер жүргізіліп, деректер базасы қосылды.

Сонымен қатар халықты жұмыспен қамту, тегін дәрі-дәрмек бөлу, «Болашақ» бағдарламасы бойынша гранттар бөлу жұмыстары атқарылды. Осының барлығы 187 млрд теңге сомасында бюджет қаражатын үнемдеуге мүмкіндік берді.

Атап айтқанда, дәрілік заттарды жалпы цифрландыру, соның ішінде Smart Data Ukimet-ті пайдалану есебінен бөлу 22,6 млрд теңгені үнемдеді.

 

Инфрақұрылымды дамыту

Интернет желісіне кеңжолақты қолжетімділік болмаса, цифрландыруды дамыту мүмкін емес.

Ауылдарды жылдам интернетпен қамтамасыз ету үшін талшықты-оптикалық байланыс желісін (ТОБЖ) салу бойынша МЖӘ жобасы іске асырылуда, оның шеңберінде 20 мың километрден астам оптика төселеді және 1250 ауыл қамтылады. Қазіргі уақытта Интернет 747 ауылға жеткізілген, қалған 503-і осы жылдың соңына дейін қосылады, оның ішінде жыл басынан бері 393-іне жеткізілгеннін атап өту керек.

Сонымен қатар ТОБЖ болуы ұялы байланыс операторларын ауылдарда өздерінің базалық станцияларын орнатуға және ауыл тұрғындарын сапалы мобильді интернетпен қамтамасыз етуге ынталандырады.

Осылайша, Министрлік ұялы операторлармен меморандумға және жоспар кестесіне қол қойды, оның аясында олар 250-ден астам адам тұратын барлық ауылдарға 3G/4G ұялы байланысын жеткізуге міндеттенді. 2020 жылдың соңына дейін 928 ауылда жылдам мобильді интернет пайда болады.

Осы жобаларды іске асырудың нәтижесінде осы жылдың соңына дейін кеңжолақты интернетпен халықтың жалпы санының 99,3% қамтылатын болады.

Тұрғындар саны 50 және одан көп (127,2 мың адам — 0,7%) қалған ауылдарды кеңжолақты интернет қызметтерімен 2022 жылдың соңына дейін қамтамасыз ету жоспарлануда.

Бұл үшін қазіргі уақытта өңірлер әкімдіктерімен және Ұлттық экономика министрлігімен бірлесіп ауылдық елді мекендер тізімін, сондай-ақ урбанизациялауды ескере отырып, онда тұратын халықтың санын өзектендіру бойынша жұмыс жүргізілуде.

 

Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және электрондық өнеркәсіпті дамыту

Мемлекетті цифрландыру және интернет инфрақұрылымын дамыту бойынша жүргізіліп жатқан жұмыс ақпараттық қауіпсіздіктің маңызын күшейтеді. Бұл әлемдік үрдіс, өйткені мемлекет пен азаматтар үшін әлеуетті тәуекелдер артуда.

Қазақстанда «Киберқалқан» бағдарламасы қабылданып, іске асырылып жатыр, оның аясында ұйымдастыру-техникалық шаралар қолданылады.

Тек өткен жылы 2,5 млрд-тан астам кибершабуыл жойылды.

Салаға мамандарды тарту үшін ақпараттық қауіпсіздік бағыты бойынша бөлінетін білім беру гранттарының саны 11 есеге артты.

«Киберқалқан» аясында қабылданған барлық шаралар Қазақстанға 42 позицияға көтеріліп, БҰҰ Киберқауіпсіздік жаһандық рейтингісінде 40-орынды алуға мүмкіндік берді.

 

Экономика салаларын цифрландыру

Мемлекеттік бағдарламаның маңызды бағыттарының бірі — экономика салаларын цифрландыру. Дәл осы жерде индустрия 4.0 технологиясына, дәлме-дәл егіншілікке, электрондық саудаға және т. б. көшу кезінде экономикалық пайданың үлкен әлеуеті шоғырланған.

Бүгінде кәсіпорындарды жаңғырту — бұл жеткілікті түрде шығынды жоба. Сондықтан көптеген кәсіпорындар бұл мақсаттарға қаражаттың жоқ екенін айтады. Басқа елдердің тәжірибесі бойынша, атап айтқанда Канада, Оңтүстік Корея және Германияда, шынымен де жаңғыртқысы келетіндерге көмектесу керек. Сайып келгенде — бұл еңбек өнімділігін және тиісінше бәсекеге қабілеттілікті арттыруға жол ашады.

Мемлекеттік органдарды үйлестіру кезінде кәсіпорындар белгіленген мерзімде мәлімделген жобаларды енгізіп, отандық АT-компанияларды жұмысқа тартуы қажет сондай-ақ кәсіпорындар ҒЗТКЖ-ға бөлетін 1% шеңберінде цифрландырудың басым тәртіппен қатысуы маңызды.

Өз кезегінде, министрліктер кәсіпорындарының базасында құзыреттілік орталықтары құрылады, олар осы салаларды белсенді цифрландыру үшін бірыңғай тәсілдерді әзірлейді.

Отын-энергетика кешені. ОЭК және өнеркәсіптің цифрландырылып жатқан кәсіпорындары үшін біз оларға телекоммуникациялар бойынша инфрақұрылымдық мәселелерді шешуге мүмкіндік беретін технологиялық тәсілдерді ұсындық.

Осы салада 17 «Зияткерлік кен орындарын» құру бойынша жобалар іске асырылуда. Цифрлық технологиялар 2 мұнай өңдеу зауытында енгізілуде, онда енгізілген цифрлық технологиялар жөндеу аралық кезеңді 3 жылға дейін ұлғайтуға мүмкіндік берді, бұған дейін МӨЗ зауыттары жыл сайын жөндеуге тоқтатылған болатын.

Өнеркәсіп. Осы индустрияда 13 жүйе құраушы кәсіпорында және 112 өнеркәсіп кәсіпорнында цифрландыру жобалары жүргізілуде, сондай-ақ 7 модельді цифрлық фабрика құру бойынша жұмыстар атқарылып жатыр.

Агроөнеркәсіп кешені. АӨК-те 49 цифрлық ферма құрылды, оның ішінде 28 өсімдік шаруашылығы және 21 мал шаруашылығы фермасы базасында.

Электрондық сауда. Электрондық сауданы дамыту Қазақстанға экономикалық өсудің жоғары әлеуетін ұсынады. Айта кету керек, 2019 жылы онлайн-сатып алушылар саны 1,3 есеге артты. Бөлшек сауданың жалпы көлемінде электрондық сауда көлемі 4 есе өсті. Салық жеңілдіктерін алу үшін 579 жаңа интернет-дүкен тіркелген.

Айта кету керек, өткен жылдың соңында ндустрия және энергетика министрліктерінде цифрлық вице-министрлер тағайындалды, олар өз әріптестерінің үлгісі бойынша ведомствоға қарасты салаларды цифрландыру процестеріне жаңа идеялар енгізеді.

2019 жылы экономика салалары үшін цифрлық жобалардың жиынтық пайдасы 94,4 млрд теңгені құрады.

 

Инновациялық экожүйені құру

2 жыл ішінде «Astana Hub» АT стартаптарының халықаралық технопаркі технологиялық кәсіпкерлікті тарту орталығына айналды. Технопарк 100%-ға толтырылған, мемлекеттік қолдау шараларымен 800-ден астам стартап жобалар қамтылды.

Министрлік Astana Hub-тың шетелдік қатысушылары үшін визалық және еңбек режимдерін оңайлату бойынша жағдай жасады. Сондай-ақ 260-тан астам отандық компаниялар пайдаланған, оңайлатылған салық салу түрінде технопарктің қатысушылары үшін салықтық преференциялар қабылданды. «Венчурлік қаржыландыру туралы» Заңға қол қойылды.

Қазақстандық стартаптар мен АТ-компаниялар тартқан инвестициялар көлемі 32,8 млрд теңгені құрайды.

«Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасының міндеттерінің бірі — Қазақстанның АТ-саласын қолдау. Министрлік АТ-саласын дамыту бойынша тиісті жол картасын бекітті.

Айта кету керек, бүгінде нарықта 7 мыңға жуық компания бар. Министрлік халықаралық нарыққа шығу үшін жоғары әлеуетті көрсететін 30 компанияны іріктеп алды. Сондай-ақ экспорттық қолдау мәселесі пысықталып жатыр.

Сондай-ақ бүгінгі күні еліміздің барлық мектептері компьютерлік техникамен жабдықталған және еліміздің 94,2% мектептері интернет желісіне қосылған. Сонымен қатар 2019-2020 жылдарға жоғары білім беру үшін АКТ бағыты бойынша 19 мыңға жуық грант бөлінді.

Сонымен қатар төменгі сыныптағы мектептерде бағдарламалау негіздері енгізілді, «Astana IT университеті» ашылды, онда бүгінгі таңда жаңа буын мамандарын даярлайды, Astana Hub-та «Әлем» мектебі ашылды, онда қазақстандықтарды бағдарламалауға тегін үйретеді.

Мемлекеттік органдар мен әкімдіктер ХҚКО арқылы халықтың цифрлық сауаттылығын арттыру бойынша жұмыс жүргізуде.

 

Жерді қашықтан зондтау ғарыштық жүйесі

Қазақстанның ғарыш саласы көптеген практикалық міндеттерді шешу үшін ең заманауи технологияларды қолдануға мүмкіндік береді — кез келген автомобильші тап болатын навигациядан бастап орман өрттерімен күреске дейін қамтылған.

Бұдан өзге, ғарыштық технологиялар — ұлттық қорғаныс және қауіпсіздік жүйесінің маңызды элементі.

Бүгінгі таңда Қазақстанда ұлттық ғарыштық байланыс, Жерді қашықтан зондтау, дәлдігі жоғары навигация жүйелері құрылған.

Жерді қашықтан зондтау ғарыш жүйесі үш спутниктен тұрады: жерүсті басқару кешені және соңғы тұтынушыларға ЖҚЗ деректерін қабылдау, өңдеу және таратудың мақсатты кешені.

Бас прокуратураның мәліметтері бойынша, ғарыш мониторингі деректерін пайдалану мемлекет айналымына кадастрлық құны 149 млрд теңге болатын 11 мың жер учаскесін қайтарып беруге, құны 41 млрд теңгеден асатын 3,5 млн га жерді игеруге мүмкіндік берді.

Ғарыштық мониторинг рұқсат етілмеген қоқыс тастайтын жерлер сияқты қоршаған ортаға төндірілген қауіппен тиімді күресуге мүмкіндік береді. Тек 2019 жылы республиканың 17 қаласында 9 268-ден астам рұқсат етілмеген қоқыс тастайтын орын анықталды, жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде экологтар мен әкімдіктер 2 768 қоқыс тастайтын орынды, яғни 30% жойды.

Ғарыштық мониторинг ауыл шаруашылығы өндірісін жоспарлаудың тиімділігін арттырады және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге нақты үлес қосады. Айта кету керек, сарапшылардың бағалауы бойынша, астықты уақытылы жинамау астықты 12%-ға дейін жоғалтуға алып келеді.

Ғарыш технологияларын қолданудың арқасында 2019 жылы өткен жылмен салыстырғанда игерілмеген алқаптар екі есеге қысқарды (54,5 мың га-ға).

Ғарыштық мониторинг төтенше жағдайларға жедел ден қоюға және апаттардың салдарын жоюға мүмкіндік береді.

Мәселен, Өзбекстандағы Сардоба су қоймасының бөгеті бұзылғаннан кейін Түркістан облысының Мақтаарал ауданындағы су тасқыны кезінде күн сайын су басу алаңына бағалау жүргізіліп, зардап шеккен үйлердің саны анықталды.

Ғарыштық мониторинг деректері қазақстандық KazStSat және KazEOSat-1 спутниктерінен алынды.

Қысқа мерзім ішінде «Қазақстан Ғарыш Сапары» мамандары елді мекендердегі барлық үйлер мен ғимараттарды, сондай-ақ су басу аймағындағы ауыл шаруашылығы жерлерін анықтады. Бұл Мемлекеттік жер кадастрының ақпараттық жүйесінде цифрланған кадастрлық деректердің бар болуының арқасында мүмкін болды.

Алынған мәліметтер әкімдікке зардап шеккен азаматтарды: елді мекендердегі жылжымайтын мүлік иелерін, сондай-ақ жер учаскелерінің иелерін проактивті түрде анықтауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар 11 мамырда өзбек тарапына жалпы ауданы төрт жүз қырық мың шаршы км астам қазақстандық спутниктерден алынған ғарыштық суреттер берілді.

 

Kazsat ғарыштық байланыс жүйесін дамыту

Қазақстанның ғарыштық байланыс жүйесі KazSat-2 және KazSat-3 байланыс спутниктерін қамтиды. Олар Қазақстанның телехабар тарату және байланыс саласындағы қажеттілігін толығымен қамтамасыз етеді.

Олардың көмегімен еліміздің барлық аумағында орналасқан мемлекеттік мекемелерге (мектептер, ауруханалар, әкімдіктер) байланыс, деректерді беру және интернет желісіне қол жеткізу қызметтері ұсынылады. Биыл байланыс жерсеріктері арқылы алыс аудан тұрғындары үшін Интернетке кең жолақты қолжетімділікті қамтамасыз ету жоспарланып отыр.

Қазақстанның барлық жерсеріктік телевизиялары — «Отау ТВ», «Алма ТВ» — KazSat жерсеріктері арқылы ұйымдастырылған.

2019 жылы ғарыштық байланыс жүйесін пайдаланудан түскен жалпы кіріс 29 млрд теңгеден асты және 14,7 млрд теңге деңгейінде жылдық импорт алмастыру қамтамасыз етілді, сондай-ақ мемлекеттік бюджетке 6 млрд теңгеден астам жалпы салық аударылды.

Спутниктік байланыстың ұлттық жүйесі — бұл егемендік пен ақпараттық қауіпсіздіктің маңызды факторы. Оның болашақта маңызы тек өсе бермек.

 

Ғарыш аппараттарын құрастыру-сынау кешені

Өткен жылы ғарыш аппараттарын құрастыру-сынау кешенінің құрылысы аяқталды.

Биыл халықаралық стандарттар мен ғарыш аппараттарын құрастыру мен сынауға дайындығын растау үшін кешеннің операциялық біліктілігін жүргізу жоспарлануда.

Кешен жобалаудан бастап спутниктерді құрастыруға және сынауға дейінгі жұмыстардың толық циклін жүргізуге, сондай-ақ жиынтықтауыштарды дайындауға мүмкіндік береді.

 

«Байқоңыр» ғарыш айлағын сақтау және дамыту

Байқоңыр ғарыш айлағы — әлемге ғылыми-техникалық прогреске, ал адамзатқа ғарышқа жол ашқан ғарыш айлағы. Дәл осы ғарыш айлағынан ғарыш дәуірінің басталғанын жариялаған алғашқы спутник ұшырылды.

Жақында Байқоңыр ғарыш айлағының құрылғанына 65 жыл толды, мұнда адам ғарышқа ұшты.

Осы уақыт ішінде Қазақстанда да, бүкіл әлемде да түбегейлі өзгерістер орын алды. Кеңес Одағы тарады. Қазіргі уақытта Қазақстан мен ғарыш айлағының бір бөлігін жалға алған Ресей алдында КСРО кезіндегіден мүлдем басқа міндеттер тұр.

Дегенмен, Байқоңыр әлі де сұранысқа ие. Біз оның болашағын екі ірі халықаралық жобамен байланыстырамыз.

Біріншіден, Ресеймен бірлесіп «Союз-5» орта санатты зымыран-тасығышты ұшыру үшін «Бәйтерек» ғарыш зымыран кешенін құру. Сондай-ақ биыл барлық дайындық жұмыстарын аяқтап, жобаны іс жүзінде жүзеге асыруға кірісу жоспарлануда.

Екіншіден, Ресеймен және БАӘ-мен бірлесіп, «Союз-2» зымыран-тасығыштарын ұшыру және олардың модификациялары үшін Байқоңыр ғарыш айлағындағы №1 старттық алаңын реконструкциялау бойынша «Гагаринский старт» жобасы пысықталып жатыр. Бұл жоба әзірше үкіметаралық келісімді дайындау сатысында.

Оған қоса, қазақстандық мамандар ғарыш айлағынан жүзеге асырылатын барлық ұшуларды экологиялық сүйемелдейді. Өткен жылы 13 түрлі зымыран-тасығыш ұшылды, 2020 жылы 20 ұшыру жоспарланып отыр.

Байқоңыр ғарыш айлағы ғарыш саласын дамытудың кешенді бағдарламасының негізгі элементі болады деп көзделген.

 

«Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасының нәтижелері

Жалпы, цифрландыру, аталған жобаның экономикалық тиімділігі 2 жыл ішінде алдын ала 802,5 млрд астам теңгені құрады.

Инновациялық экожүйеге 32,8 млрд теңге тартылды және аралас салаларды есепке алғанда 120 000-ға жуық жұмыс орны құрылды. Жалпы Министрлік салалары бойынша 170 млрд астам теңге инвестиция тартылды.